جلسه چهارم درس مطالعات زبانی

بسم الله الرحمن الرحیم

با عرض سلام و ادب و احترام خدمت دوستان گرامی،در این جلسه که جلسه جبرانی است به علت اینکه دانشجویان نتوانستند در کلاس رسمی حضور پیدا بکنند،نگاهی خواهیم داشت به بررسی های زبانشناسی،در حوزه صنعت های بدیعی،خب! ما می دونیم که در علم بلاغت،سه شاخه مستقل وجود داره:

• معانی
• بیان
• بدیع

و میدونیم که بدیع دارای چه صنعت های ادبی هست و حالا بررسی هایی در حوزه زبان‌شناسی صورت گرفته که در واقع در خصوص مقوله بدیع،یعنی صنعت های ادبی حوزه علم بدیع را از جهت زبان شناسی،به صورتی کلی و مختصر در واقع بررسی می کنیم و یک طبقه ‌بندی نسبتاً متفاوت از صنعت‌های بدیعی می‌شود،در حوزه زبان شناسی،یعنی زبان شناسان در بررسی های خودشون از صنعت های ادبی علم بدیع،متوجه شدند که گاهی اوقات قُدَما برای صنعت های ادبی اصطلاح تراشی می کردند و گاهی اوقات عناوینی که برای هر مقوله زیبا شناختی مثل سجع یا جناس یا انواع جناس یا امثال این ها،عنوانی که برای صنعت انتخاب می‌کردند در واقع بگونه ای عنوان تراشی و اصطلاح تراشی است،اینه که زبان شناس ها این صنعت ها را جداگانه بررسی کردند و بر اساس ویژگی هایی که دارند یک تقسیم بندی و طبقه بندی دقیق تر و علمی تر از این صنعت ها ارائه کردند،خب! یکی از این دسته ها،در واقع صنعت هایی هستند که حاصل تکرار آواییست،صنعت هایی که حاصل تکرار آوایی کامل هستند،این دسته از صنعت ها،در واقع از طریق تکرار کامل یک صورت زبانی به وجود می آید،حالا من نمونه اش را براتون میخونم در شعر اخوان ثالث:

سلامم را تو پاسخ گوی،در بگشای،منم من،میهمان هر شبت،لولی وش مغموم،منم من،سنگ تیپا خورده ی رنجور،منم،دشنام پست آفرینش،نغمه ناجور...

تکرار منم من و تکرار منم،این یک صورت زبانی کامل هست،یا مثلاً:

            در کوچه های فروبسته ی استجابت،

            در کوچه های سُرور و غم راستینی که مان بود،

            در کوچه باغ گل ساکت نازهایت،

            در کوچه باغ گل سرخ شرمم،

             در کوچه های نوازش،

            در کوچه های چه شبهای بسیار

 چه مهربان بودی ای یار ، ای یگانه ترین یار
چه مهربان بودی وقتی دروغ می گفتی
چه مهربان بودی وقتی که پلک های آینه ها را می بستی

 این تکرارها دیگه مشخص هست،تکرار در کوچه های،تکرار چه مهربان بودی برقص و شهر را پر های و هوی کن

به بر دامن بگیر ویک سبد کن

ستاره دانه چین کن نیک و بد کن

نظر بر آسمان سوی خدا کن

دعا کن

این تکرارها باز فعل کن پیداست،حتی ما میتونیم اینو به اشعار قدما هم نسبت بدهیم،تفاوتی ندارد،نیاز نیست که حتما از شعرهای معاصر بخونیم، آب است و نبیذ است

و عصارات زبیب است

و دنبه فربه و پی است

و سمیّه روسپید است

اینجا همینطور که میبینید فعل است و کلمات قبل از آن که شبه قافیه هستند از یزید بن مفرغ،بگونه‌ای تکرار محسوب می‌شود و از این نمونه‌ها فراوان هست من آب آب و باغ باغم ای جان

هزاران ارغوان را ارغوانم

سخن کشتی و معنی همچو دریا

درآ زوتر که تا کشتی برانم

 یار مرا غار مرا عشق جگرخوار مرا

یار تویی غار تویی خواجه نگهدار مرا

ادامه دارد...